29 Jan Pijn, niet langer zwijgen, niet vergeten

‘Het is belangrijk dat de verhalen, het verdriet, de frustraties en het gemis gedeeld worden met de volgende generaties’, zegt Tswi Herschel tijdens de zoom meeting die The Descendants of the Shoah Holland in serie organiseren.

Vooravond van Holocaust Memorial Day 2021 en de grote groep aanwezigen is stil als in doodstil. Niet omdat de mute-schijf aanstaat, maar vanwege de zwaarte van het verhaal. Het scherm is gevuld met gezichten, mensen op de bank, in de werkkamer, woonkamer, alleen, samen met partner, de lichten veelal gedempt. Joden en niet-Joden, mensen van alle gezindte, gelovig en compleet atheïst, van verschillende nationaliteiten en leeftijden, divers van beroep. De gezichten op ernst, intens luisterend.

Tswi heeft een schitterende powerpoint presentatie voorbereid. In tien slides een overzicht van het emotioneel welbevinden van een ondergedoken kind dat opgroeit in de wetenschap lid te zijn van een gemeenschap die gedoemd was om in de afvoerput van de geschiedenis te verdwijnen, wat niet is gelukt. Een doorwrochte presentatie die Tswi over een periode van zes jaar verfijnde met wetenschappelijke bevindingen die hij geïntegreerd met zijn persoonlijke verhaal voor het voetlicht brengt.

Tswi is niet zomaar een verteller, maar een zeer geoefende, komend uit de stal van de School of Education van Yad Vashem. Hier spreken alleen de allerbeste vertellers, diegene die de toon weten te raken over wat Joden is aangedaan tijdens de Shoah en de verbinding weten te maken naar hoe het leven verderging. Hier leren docenten, opleiders, journalisten, studenten en leerlingen de essentie van die gitzwarte geschiedenis die op papier in veel landen verplichtend op onderwijscurricula staat.  Van Tswi’s verhaal maakte Yad Vashem een onderwijs-module, gepubliceerd in zes talen: zijn persoonlijke levensgeschiedenis verpakt in de boodschap ‘Nooit Meer’ en ‘Hoe ging het verder?’

Tswi was nog maar een baby toen hij via contacten van zijn vader onderdak vond bij de familie Schwencke. Een verhaal dat op zichzelf staat en waarnaar Tswi wijst als ‘dat kunt u zelf bekijken op You Tube’. (staat hieronder in de link) De familie Schwencke bracht hem, om zijn veiligheid te vergroten, op hun beurt onder in het protestantse gezin De Jongh, in Oosterbeek, vlakbij Arnhem. Daar had hij in Margje en Willem de Jongh een vader en een moeder en vijf broers en zussen. Hij kreeg liefde en bracht het er relatief goed, want in leven, vanaf. Net als een oma, de twee enige overlevenden van de familie. Zij wenste hem in Joods milieu op te voeden en zo gebeurde. Makkelijk was dat niet voor Tswi, want oma wenste geen contact meer met Tswi’s onderduik familie. ‘Ik had een verloren jeugd’ staat op slide 9.

Nico en Ammy Herschel waren slechts 27 en 24 jaar oud toen ze op 23 juni 1943 in Sobibor werden vermoord. Hun Tswi is kortgeleden 78 jaar geworden. ‘Ik heb bewondering voor mijn ouders’, zegt Tswi:’ Want je kunt je toch geen voorstelling maken wat het betekent om een kind weg te geven?’

Acht jaar was hij toen de dagboeken van zijn vader boven water kwamen. Tien volgeschreven schriften, die oma bewaarde en Tswi zorgvuldig las. Zijn ouders waren vurige zionisten en in de woorden van vader herkende Tswi zichzelf. ‘ Het sloot naadloos aan met hoe ik tegen het leven aankijk, ik had mijn gedachten en ideeën niet beter kunnen verwoorden.’

In 1986, inmiddels een succesvol zakenman, maakte hij met zijn vrouw Annette en twee tienerdochters Aliyah. Spijt heeft hij geen seconde, hebben zij niet. Met hun wortels in Nederland, in die inktzwarte geschiedenis van dood en verderf, heeft Tswi zijn geluid gevonden. Corona belet het hem, maar normaliter reist hij de wereld rond, is hij actief betrokken bij The World Federation of Jewish Child Survivors, studeert, volgt en geeft lezingen en workshops. ‘Niet gratis’, zegt hij:’ Want als iets niets kost dan handelen mensen daarnaar, dan is de betekenis…’ Hij trekt zijn wenkbrauwen op. We begrijpen het, niets in dit leven is gratis.

Zijn wij blij dat anderen naar ons willen luisteren of begrijpt de wereld dat wij nazaten van die genocide een boodschap hebben die je nergens anders hoort? Iets waarvan je leert en dat van waarde is: over hoe je doorleeft, hoe je doet en voelt, van trauma en over veerkracht.

‘Op geen enkele manier kan een ondergedoken kind vergeten’, zegt Tswi:’ Je kunt niet vergeten. De meeste van ons moesten meteen volwassen worden. Het verleden doet pijn. Een ondergedoken kind is een overlevende en heeft een verhaal.’ Een verhaal met duidelijke boodschappen. Boodschappen die in andere contexten actueel en zeggingskracht hebben.

https://www.youtube.com/watch?v=jy1RZweXQF8&t=28s

Op maandag 8 februari om 19.00 uur hosten The Descendants of the Shoah Holland een nieuwe zoom. Vooraankondiging volgt spoedig. Op de zoom kan door belangstellenden vrij worden ingetekend. Mensen die aan de activiteiten van The Descendants of the Shoah Holland deelnemen krijgen automatisch schriftelijk bericht.